მცენარეები

ოჯახი: Orchidaceae
გვარი: Anacamptis Rich.
სახეობა: A. pyramidalis (L.) Rich.

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი, ბალახოვანი მცენარეა, ტუბერი თათისებრდაყოფილია.

მნიშვნელობა. სამკურნალო მცენარეა.

გავრცელება. საქართველოს ყველა რაიონში.

ადგილსამყოფელი. იზრდება მთის შუა სარტყლის ტყეებში, მდელოებსა და ბუჩქნარებში.

მდგომარეობა. გვხვდება იშვიათად, მცირე ჯგუფებად.

გამრავლება. მრავლდება თესლით, ასევე ტუბერითაც. ყვავილობს მაისში, ნაყოფობს ივლისში.

შემცირების მიზეზი. მისი ტუბერებიდან ამზადებენ „სალეპს“, იღებენ თაიგულებისათვის, ასევე მცირდება თიბვის გამო.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენციის - CITES-ის დანართებში (Apendix II). შეტანილია ასევე ბუნების დაცვის მსოფლიო კავშირის (IUCN) მიერ შემუშავებულ საერთაშორისო წითელ ნუსხაში სტატუსით NT - გადაშენების საფრთხესთან ახლოს მყოფი.

საქართველოს პასუხისმგებლობა. L - დაბალი.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. სასურველია კულტივირება და გამრავლება.

ოჯახი: Leguminosae
გვარი: Astragalus L.
სახეობა: A. Schischkinii Grossh. – შიშკინის ასტრაგალი

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი ბალახოვანი მცენარეა.

მნიშვნელობა. აღმ. საქართველოს იშვიათი ენდემური მცენარეა. უკანასკნელი ნახევარი საუკუნის განმავლობაში არავის შეუგროვებია.

გავრცელება. ქართლი, თრიალეთი: მანგლისი, კოჯორი.

ადგილსამყოფელი. იზრდება ქვიან ადგილებში.

მდგომარეობა. გვხვდება იშვიათად.

გამრავლება. მრავლდება თესლით. ყვავილობს მაისში, ნაყოფობს ივნისში.

შემცირების მიზეზი. უსისტემო ძოვება.

არის თუ არა დაცული. ცნობები არ მოიპოვება.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. ბუნებრივი ადგილსამყოფელი უნდა გამოცხადდეს აღკვეთილად.

ოჯახი: Campanulaceae
გვარი: Campanula L.
სახეობა: C. armasica Char. – არმაზის მაჩიტა

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი ბალახოვანი მცენარეა დატოტვილი ფესვურითა და როზეტად გაწყობილი ფოთლებით.

მნიშვნელობა. აღმ. საქართველოს ენდემია. ფრიად დეკორატიული მცენარეა. რელიქტური სახეობაა და მნიშვნელოვანია კავკასიის ფლორის ისტორიის შესწავლისათვის.

გავრცელება. მცხეთის მიდამოები (არმაზი), მანგლისი (ობოლი კლდე), თრიალეთი (ბირთვისი).

ადგილსამყოფელი. იზრდება ჯგუფურად, კლდოვან ადგილებში, მთის ქვედა და შუა სარტყელში.

მდგომარეობა. გვხვდება ძალზე იშვიათად მცირე პოპულაციების სახით.

გამრავლება. მრავლდება თესლით. ყვავილობს და ნაყოფობს მაისში.

შემცირების მიზეზი. შეიძლება განადგურდეს პოპულაციების სიმცირისა და ადგილსამყოფელის პირობების დარღვევის გამო.

არის თუ არა დაცული. სპეციალური ღონისძიებები შემუშავებული არ არის.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. სასურველია კულტივირება და გამრავლება.

ოჯახი: Celtidaceae
გვარი: Celtis L.
სახეობა: C. glabrata Stev. – შიშველი აკაკი

სასიცოცხლო ფორმა. 3-5 მ-მდე სიმაღლის ხეა ან უფრო ხშირად ბუჩქი.

მნიშვნელობა. გვალვაგამძლე, სითბოს და სინათლის მოყვარული მცენარეა. მნიშვნელობა ქვს ფლორის ისტორიის შესწავლისათვის.

გავრცელება. გავრცელებულია ფრაგმენტულად აღმოსავლეთ საქართველოს ყველა რაიონში. საქართველოს გარეთ გვხვდება წინა აზიაში და აღმ. ამიერკავკასიის რაიონებში.

ადგილსამყოფელი. იზრდება მშრალ ადგილებსა და ქვიან ფერდობებზე, გამოფიტულ ნიადაგებზე მთის ქვედა და შუა სარტყელში. სამხრეთ საქართველოს მთის ქსეროფიტების ერთ-ერთი კომპონენტია.

მდგომარეობა. გვხვდება ერთეულად და პატარა ჯგუფების სახით.

გამრავლება. მრავლდება თესლით. ყვავილობს მარტ-აპრილში; ნაყოფობს სექტემბერ-ოქტომბერში.

შემცირების მიზეზი. უკონტროლო ჭრა.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია 2005 წელს შემუშავებულ საქართველოს წითელ ნუსხაში სტატუსით VU - მოწყვლადი.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. გავრცელების არეალში საჭიროა მცირე აღკვეთილების გამოყოფა.

ოჯახი: Orchidaceae
გვარი: Cephalanthera Rich.
სახეობა: C. rubra (L.) Rich.

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი, ბალახოვანი, ფესურიანი მცენარეა (ვერტიკალური ფესურით). ღერო სწორია, მისი ზედა ნაწილი შებუსვილია.

მნიშვნელობა. გამოიყენება როგორც დეკორატიული მცენარე.

გავრცელება. საქართველოს ყველა რაიონში.

ადგილსამყოფელი. იზრდება მთის შუა სარტყლამდე, ტყეებში, ტყის პირებსა და ბუჩქნარებში.

მდგომარეობა. საკმაოდ ფართოდაა გავრცელებული, განსაკუთრბით ტყის სარტყელში.

გამრავლება. მრავლდება თესლით, ასევე ვეგეტატიურადაც. ყვავილობს ივნისში, ნაყოფობს აგვისტოში.

შემცირების მიზეზი. როგორც ტყის სარტყელში გავრცელებული სახეობისთვის შემცირების ძირითადი მიზეზი ტყის გაჩეხვაა, ასევე ექსტენსიური ძოვება, ბუნებაში მცენარეთა უკონტროლო შეგროვება და ა.შ.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენციის - CITES-ის დანართებში (Apendix II). შესულია ასევე ბუნების დაცვის მსოფლიო კავშირის (IUCN) მიერ შემუშავებულ საერთაშორისო წითელ ნუსხაში სტატუსით LC – საჭიროებს ზრუნვას.

საქართველოს პასუხისმგებლობა. L – დაბალი.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. უნდა მოხდეს მათი გამრავლება ბოტანიკურ ბაღებში და შემდგომი ინტროდუქცია ბუნებრივ ჰაბიტატებში, ასევე თესლის შენახვა თესლის ბანკებში.

ოჯახი: Orchidaceae
გვარი: Cephalanthera Rich.
სახეობა: C. longifolia (L.) Fritsch.

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი, ბალახოვანი, ფესურიანი მცენარეა (ჰორიზონტალური ფესურით). ღერო სწორია ან ოდნავ დაკლაკნილი.

გავრცელება. გვხვდება საქართველოს ყველა რაიონში.

ადგილსამყოფელი. იზრდება დაბლობიდან მთის შუა სარტყელამდე, დაჩრდილულ ტყეებსა და ბუჩქნარებში.

მდგომარეობა. საკმაოდ ფართოდაა გავრცელებული, განსაკუთრებით ტყის სარტყელში.

გამრავლება. მრავლდება თესლით, ასევე ვეგეტატიურადაც. ყვავილობს მარტში, ნაყოფობს ივნისში.

შემცირების მიზეზი. ტყის გაჩეხვა, ექსტენსიური ძოვება, ბუნებაში მცენარეთა უკონტროლო შეგროვება.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენციის - CITES-ის დანართებში (Apendix II). შეტანილია აგრეთვე ბუნების დაცვის მსოფლიო კავშირის (IUCN) მიერ შემუშავებულ საერთაშორისო წითელ ნუსხაში სტატუსით LC – საჭიროებს ზრუნვას.

საქართველოს პასუხისმგებლობა. L – დაბალი.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. უნდა მოხდეს მათი გამრავლება ბოტანიკურ ბაღებში და ინტროდუქცია ბუნებრივ ჰაბიტატებში, ასევე თესლის შენახვა თესლის ბანკებში.

ოჯახი: Orchidaceae
გვარი: Coeloglossum C. Hartm.
სახეობა: C. viride (L.) C. Hartm.

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი, ბალახოვანი მცენარეა, ტუბერი ორადაა გაყოფილი. ღერო სწორია და შეფოთლილი.

მნიშვნელობა. ისევე როგორც ორქიდეების სხვა წარმომადგენლების ტუბერებიდან ამზადებენ „სალეპს“.

გავრცელება. საქართველოს ყველა რაიონში.

ადგილსამყოფელი. იზრდება სუბალპურ და ალპურ მდელოებზე.

მდგომარეობა. საქართველოში ხასიათდება ფართო გავრცელების არეალით.

გამრავლება. მრავლდება თესლით, ასევე ვეგეტატიურადაც. ყვავილობს და ნაყოფობს ივლისში. 

შემცირების მიზეზი. ექსტენსიური ძოვება, ბუნებაში მცენარეების უკონტროლო შეგროვება და სუბალპური მდელოების თიბვა.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენციის CITES-ს დანართებში (Apendix II). შესულია აგრეთვე ბუნების დაცვის მსოფლიო კავშირის (IUCN) მიერ შემუშავებულ საერთაშორისო წითელ ნუსხაში სტატუსით LC – საჭიროებს ზრუნვას.

საქართველოს პასუხისმგებლობა. L – დაბალი.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. უნდა მოხდეს მათი გამრავლება ბოტანიკურ ბაღებში და შემდგომი ინტროდუქცია ბუნებრივ ჰაბიტატებში, სასურველია მათი გავრცელების ზოგიერთი ადგილი გამოცხადდეს აღკვეთილად.

ოჯახი: Corylaceae
გვარი: Corylus L.
სახეობა C. iberica Wittm. – ქართული თხილი

სასიცოცხლო ფორმა. 30-50 მ სიმაღლის ხეა.

მნიშვნელობა. კავკასიის ენდემური მცენარე და მესამეული პერიოდის რელიქტია; აქვს საუკეთესო ხარისხის მერქანი და ცხიმიანი ნაყოფი. მნიშვნელოვანია ფლორის ისტორიის შესწავლისათვის.

გავრცელება. აფხაზეთი, რაჭა ლეჩხუმი, ქართლი, მთიულეთი, ფშავ-ხევსურეთი, თუშეთი, კახეთი, თრიალეთი (სოფ. ორბეთი, ალგეთის ხეობა – მანგლისი, თეთრიწყარო, გუდარეხის ხეობა, მდ. ქციის ხეობა – კლდეისის წყლის შესართავთან); იმიერკავკასია, აზერბაიჯანი, სომხეთი.

ადგილსამყოფელი. იზრდება ფოთლოვან ტყეებში, მთის შუა სარტყლიდან ზედა სარტყლამდე.

მდგომარეობა. გვხვდება ერთეულად და ჯგუფურად.

გამრავლება. მრავლდება თესლით. ყვავილობს მარტში; ნაყოფობს აგვისტო –სექტემბერში.

შემცირების მიზეზი. უკონტროლო ჩეხვა.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია 2005 წელს შემუშავებულ საქართველოს წითელ ნუსხაში სტატუსით VU - მოწყვლადი.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. საჭიროა აღკვეთილების გამოყოფა, განსაკუთრებით მდ. ხრამის აუზში.

ოჯახი: Primulaceae
გვარი: Cyclamen L. 
სახეობა: C. vernum Sweet. - ყოჩივარდა

სასიცოცხლო ფორმა. ბალახოვანი, მრავალწლოვანი მცენარეა. მიწისზედა ღერო არა აქვს.

მნიშვნელობა. მისი ტუბერი გამოიყენება მედიცინაში, aამზადებენ ჰომეოპათიურ პრეპარატებს. ყოჩივარდას სახეობათა უმრავლესობა კულტურაშია დანერგილი, გამოიყენება როგორც დეკორატიული მცენარე.

გავრცელება. რაჭა-ლეჩხუმი, სამეგრელო, იმერეთი, აჭარა, შიდა ქართლი, ქართლი, კახეთი, თრიალეთი.

ადგილსამყოფელი. იზრდება მთის ქვედა და შუა სარტყლის ტყეებში, აგრეთვე ბუჩქნარებში და ღია ფერდობებზე

მდგომარეობა. საკმაოდ იშვიათია

გამრავლება. მრავლდება თესლით, ასევე ვეგეტატიურადაც. ყვავილობს მაისში, ნაყოფობს ივნისში.

შემცირების მიზეზი. გარემოს დაბინძურება, ნავთობ და გაზსადენების მშენებლობა, ბუნებაში მცენარეების უკონტროლო შეგროვება, სამკურნალო მიზნებისთვის მათი გამოყენება.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენციის - CITES-ის დანართებში (Apendix II).

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. უნდა გაკონტროლდეს მცენარის მოპოვება. სასურველია მოხდეს მისი მოყვანა სპეც. მეურნეობებში, რის შემდეგაც მოხდება მისი ტუბერების სამკურნალო დანიშნულებით გამოყენება.

ოჯახი: Orchidaceae
გვარი: Dactylorhiza Necker ex Nevski.
სახეობა: D. amblyoloba (=Orchis amblyoloba; O. carthaliniae) – გუგულის კაბა

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი, ბალახოვანი მცენარეა, ტუბერი თათისებრდაყოფილია 2-4-ად. ღერო 25-60 სმ-მდე სიმაღლის.

მნიშვნელობა. დეკორატიულია, ამზადებენ თაიგულებს.

გავრცელება. საქართველოს ყველა რაიონში.

ადგილსამყოფელი. იზრდება მთის შუა და ქვედა, იშვიათად ზედა სარტყელის ტყეებში.

მდგომარეობა. იშვიათია.

გამრავლება. მრავლდება თესლით, ასევე ვეგეტატიურადაც. ყვავილობს ივნისში და ნაყოფობს ივლისში.

შემცირების მიზეზი. ექსტენსიური მოპოვება ბუნებრივ გარემოში, ტყეების გაჩეხვა და ზოგადად ადგილსამყოფელის დარღვევა, რის მიმართაც ძალიან მგრძნობიარენი არიან.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენციის - CITES-ის დანართებში (Apendix II).

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. მცენარეების მოპოვების გაკონტროლება, ასევე მათი მოყვანა ბოტანიკურ ბაღებში და შემდეგ ინტროდუქცია ბუნებრივ გარემოში.

ოჯახი: Orchidaceae
გვარი: Dactylorhiza Necker ex Nevski.
სახეობა: D. flavescens (C.Koch.) Holub.

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი, ბალახოვანი მცენარეა, ტუბერი თათისებრდაყოფილია. ღერო 15-40 სმ სიმაღლის.

მნიშვნელობა. შემორჩენილია მცირე რაოდენობით, მის შენარჩუნებას, არა მარტო ადგილობრივი არამედ საერთაშორისო მნიშვნელობა აქვს.

გავრცელება. საქართველოს ყველა რაიონში.

ადგილსამყფელი. იზრდება მთის შუა სარტყლის ტყეებში, ველობებსა და ბუჩქნარებში.

მდგომარეობა. იშვიათია, ნაპოვნია მხოლოდ რამოდენიმე ადგილას.

გამრავლება. მრავლდება თესლით, ასევე ვეგეტატიურადაც. ყვავილობს აპრილში, ნაყოფობს მაისში.

შემცირების მიზეზი. განიცდის კლიმატურ და ანთროპოგენული ფაქტორების უარყოფით ზემოქმედებას.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენციის  - CITES-ის დანართებში (Apendix II).

საქართველოს პასუხისმგებლობა. H - მაღალი.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. უნდა მოხდეს მათი გამრავლება ბოტანიკურ ბაღებში და შემდგომი ინტროდუქცია ბუნებრივ ჰაბიტატებში, სასურველია მათი გავრცელების ზოგიერთი ადგილი აღკვეთილად გამოცხადდეს, მოპოვებაზე საჭიროა კონტროლი.

ოჯახი: Orchidaceae
გვარი: Dactylorhiza Necker ex Nevski.
სახეობა: D. euxina (Nevski) Kzer.

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი, ბალახოვანი მცენარეა, ტუბერი თათისებრდაყოფილია. ღერო 15-40 სმ სიმაღლის.

მნიშვნელობა. ძალიან მცირე რაოდენობით გვხვდება, ამიტომ მის შენარჩუნებას, არა მარტო ადგილობრივი არამედ საერთაშორისო მნიშვნელობა აქვს.

გავრცელება. საქართველოს ყველა რაიონში.

ადგილსამყოფელი. იზრდება ალპურსა და სუბალპურ ტენიან მდელოებზე.

მდგომარეობა. საქართელოში საკმაოდ ფართოდაა გავრცელებული, განსაკუთრბით მაღალ მთაში, თუმცა მისი კონსერვაცია მნიშვნელოვანია გლობალური მასშტაბით.

გამრავლება. მრავლდება თესლით, ასევე ვეგეტატიურადაც. ყვავილობს ივნისში და ნაყოფობს ივლისში.

შემცირების მიზეზი. უკონტროლო მოპოვება, ადგილსამყოფელის დარღვევა, ექსტენსიური ძოვება.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენციის - CITES-ის დანართებში (Apendix II). შეტანილია ასევე ბუნების დაცვის მსოფლიო კავშირის (IUCN) მიერ შემუშავებულ საერთაშორისო წითელ ნუსხაში სტატუსით NT – გადაშენების საფრთხესთან ახლოს მყოფი.

საქართველოს პასუხისმგებლობა. H - მაღალი.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. მცენარის ბუნებრივ გარემოში მოპოვებაზე კონტროლის დაწესება, გავრცელების არეალის აღკვეთილად გამოცხადება.

ოჯახი: Orchidaceae
გვარი: Dactylorhiza Necker ex Nevski.
სახეობა: D. salina (Turcz. Ex Lindl.)

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი, ბალახოვანი მცენარეა, ტუბერი თათისებრდაყოფილია 3-4-ად. ღერო 15-40 სმ სიმაღლისაა.

მნიშვნელობა. მისი ცოცხალი კოლექციები (ისევე როგორც ორქიდეების სხვა წარმომადგენლების) მომავალში გამოყენებული იქნება მრავალი დანიშნულებით ტაქსონომისტების, ციტოლოგების, მოლეკულური ბიოლოგებისა და სხვათა მიერ.

გავრცელება. გურია, აჭარა, ქართლი, მესხეთი.

ადგილსამყოფელი. იზრდება მთის ტენიან მდელოებზე.

მდგომარეობა. გვხვდება მცირე რაოდენობით.

გამრავლება. მრავლდება თესლით, ასევე ვეგეტატიურადაც. ყვავილობს ივნისში და ნაყოფობს ივლისში.

შემცირების მიზეზი. განიცდის კლიმატურ და ანთროპოგენული ფაქტორების უარყოფით ზემოქმედებას.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენციის - CITES-ის დანართებში (Apendix II).

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. უნდა მოხდეს მათი გამრავლება ბოტანიკურ ბაღებში და შემდგომი ინტროდუქცია ბუნებრივ ჰაბიტატებში, სასურველია მათი გავრცელების ზოგიერთი ადგილი გამოცხადდეს აღკვეთილად, საჭიროა კონტროლი მოპოვებაზე.

ოჯახი: Orchidaceae
გვარი: Dactylorhiza Necker ex Nevski.
სახეობა: D. urvilleana (Steud.) H. Baumann. & Kunkele

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი, ბალახოვანი მცენარეა, ტუბერი თათისებრდაყოფილია 2-4-ად. ღერო 25-40 სმ სიმაღლის.

მნიშვნელობა. შემორჩენილია მცირე რაოდენობით, მიტომ მის შენარჩუნებას, არა მარტო ადგილობრივი არამედ საერთაშორისო მნიშვნელობა აქვს.

გავრცელება. საქართველოს ყველა რაიონში.

ადგილსამყფელი. იზრდება სუბალპურ მდელოებზე.

მდგომარეობა. საკმაოდ ფართოდაა გავრცელებული, განსაკუთრბით მაღალ მთაში.

გამრავლება. მრავლდება თესლით, ასევე ვეგეტატიურადაც. ყვავილობს ივლისში და ნაყოფობს აგვისტოში.

შემცირების მიზეზი. განიცდის კლიმატურ და ანთროპოგენული ფაქტორების უარყოფით ზემოქმედებას. რაც იწვევს მათი ჰაბიტატის რღვევას, რის მიმართაც საკმაოდ მგრძნობიარენი არიან.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენციის - CITES-ის დანართებში (Apendix II). შესულია აგრეთვე ბუნების დაცვის მსოფლიო კავშირის (IUCN) მიერ შემუშავებულ საერთაშორისო წითელ ნუსხაში სტატუსით LC – საჭიროებს ზრუნვას.

საქართველოს პასუხისმგებლობა. H - მაღალი.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. უნდა მოხდეს მათი გამრავლება ბოტანიკურ ბაღებში და შემდგომი ინტროდუქცია ბუნებრივ ჰაბიტატებში, ამისათვის საჭიროა შეიქმნას თესლის ბანკი. სასურველია მათი გავრცელების ზოგიერთი ადგილი გამოცხადდეს აღკვეთილად, მოპოვებაზე საჭიროა დაწესდეს კონტროლი.

ოჯახი: Orchidaceae
გვარი: Epipactis Zinn.
სახეობა: E. helleborine (L.) Krantz.

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი, ბალახოვანი, ფესურებიანი მცენარეა. ღერო მაღალია, 30-100 სმ სიმაღლის.

მნიშვნელობა. მისი ცოცხალი კოლექციები (ისევე როგორც ზოგადად ორქიდეების სხვა წარმომადგენლების) მომავალში გამოყენებული იქნება მრავალი დანიშნულებით ტაქსონომისტების, ციტოლოგების, მოლეკულური ბიოლოგებისა და სხვათა მიერ.

გავრცელება. საქართველოს ყველა რაიონში.

ადგილსამყოფელი. იზრდება მთის შუა სარტყლამდე, ნათელ ტყეებში, ტყის პირებზე და ბუჩქნარებში.

მდგომარეობა. ფართოდაა გავრცელებული.

გამრავლება. მრავლდება თესლით, ასევე ვეგეტატიურადაც. ყვავილობს მაისში, ნაყოფობს აგვისტოში.

შემცირების მიზეზი. უკონტროლო მოპოვება, ადგილსამყოფელის დარღვევა, ექსტენსიური ძოვება, ტყეების ჩეხვა (განსაკუთრებით არიდული ტყეებისა).

არის თუ არა დაცული. შეტანილია გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენციის - CITES-ის დანართებში (Apendix II). შეტანილია ასევე ბუნების დაცვის მსოფლიო კავშირის (IUCN) მიერ შემუშავებულ საერთაშორისო წითელ ნუსხაში სტატუსით NT – გადაშენების საფრთხესთან ახლოს მყოფი.

საქართველოს პასუხისმგებლობა. L – დაბალი.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. უნდა მოხდეს მათი გამრავლება ბოტანიკურ ბაღებში და შემდგომი ინტროდუქცია ბუნებრივ ჰაბიტატებში, ამისათვის საჭიროა შეიქმნას თესლის ბანკი. სასურველია მათი გავრცელების ზოგიერთი ადგილი აღკვეთილად გამოცხადდეს, მოპოვებაზე საჭიროა კონტროლი.

ოჯახი: Orchidaceae
გვარი: Epipactis Zinn.
სახეობა: E. palustris (L.) Crantz.

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი, ბალახოვანი, ფესურიანი მცენარეა.

მნიშვნელობა. მისი ცოცხალი კოლექციები (ისევე როგორც ორქიდეების სხვა წარმომადგენლების) მომავალში გამოყენებული იქნება მრავალი დანიშნულებით ტაქსონომისტების, ციტოლოგების, მოლეკულური ბიოლოგებისა და სხვათა მიერ.

გავრცელება. საქართველოს ყველა რაიონში.

ადგილსამყოფელი. იზრდება მთის შუა სარტყლამდე, ჭაობიან და ტენიან დაჩრდილულ ადგილებზე.

მდგომარეობა. საკმაოდ ფართოდაა გავრცელებული, განსაკუთრბით ტენიან აგილებში.

გამრავლება. მრავლდება თესლით, ასევე ვეგეტატიურადაც. ყვავილობს ივნისში, ნაყოფობს აგვისტოში.

შემცირების მიზეზი. ბუნებაში მცენარეთა უკონტროლო მოპოვება ასევე ტყის გაჩეხვა, გარემოს დაბინძურება

არის თუ არა დაცული. შეტანილია გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენციის CITES-ს დანართებში (Apendix II). შეტანილია აგრეთვე ბუნების დაცვის მსოფლიო კავშირის (IUCN) მიერ შემუშავებულ საერთაშორისო წითელ ნუსხაში სტატუსით VU – მოწყვლადი.

საქართველოს პასუხისმგებლობა. L – დაბალი.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. უნდა მოხდეს მათი გამრავლება ბოტანიკურ ბაღებში და შემდგომი ინტროდუქცია ბუნებრივ ჰაბიტატებში, სასურველია მათი გავრცელების ზოგიერთი ადგილი აღკვეთილად გამოცხადდეს, მოპოვებაზე საჭიროა კონტროლი.

ოჯახი: Orchidaceae
გვარი: Epipogium (=Epipogon) G. gmel. Ex Borkh.
სახეობა: E. aphyllum Sw.

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი, ბალახოვანი, ფესურებიანი მცენარეა, საპროფიტია.

მნიშვნელობა. მისი ცოცხალი კოლექციები (ისევე როგორც ორქიდეების სხვა წარმომადგენლებისა) მომავალში გამოყენებული იქნება მრავალი დანიშნულებით ტაქსონომისტების, ციტოლოგების, მოლეკულური ბიოლოგებისა და სხვათა მიერ.

გავრცელება. აფხაზეთი, სამეგრელო, გურია, აჭარა, ქართლი, კახეთი, თრიალეთი, მესხეთი.

ადგილსამყფელი. იზრდება მთის შუა სარტყლის დაბურულ ტყეებში.

მდგომარეობა. გვხვდება მცირე ჯგუფების სახით, დაჩრდილულ ადგილებში.

გამრავლება. მრავლდება თესლით, ასევე ვეგეტატიურადაც. ყვავილობს ივნისში, ნაყოფობს ივლისში.

შემცირების მიზეზი. ადგილსამყოფელის რღვევა, ტყეების გაჩეხვა.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენციის - CITES-ის დანართებში (Apendix II). აგრეთვე შეტანილია ბუნების დაცვის მსოფლიო კავშირის (IUCN) მიერ შემუშავებულ საერთაშორისო წითელ ნუსხაში სტატუსით VU – მოწყვლადი.

საქართველოს პასუხისმგებლობა. L – დაბალი.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. საჭიროა შეიქმნას თესლის ბანკი. სასურველია მათი გავრცელების ზოგიერთი ადგილი აღკვეთილად გამოცხადდეს, მოპოვებაზე საჭიროა დაწესდეს კონტროლი.

ოჯახი: Orchidaceae
გვარი: Goodyera R. br.
სახეობა: G. repens (L.) R. Br. - ტყის მრავალძარღვა

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი, ბალახოვანი მცენარეა, ფესურა მხოხავია, დატოტვილი. ღერო 8-30 სმ სიმაღლისაა

მნიშვნელობა. ხალხურ მედიცინაში გამოიყენება სამკურნალო მიზნებისათვის.

გავრცელება. რაჭა-ლეჩხუმი, შიდა ქართლი, ქვემო ქართლი, თრიალეთი.

ადგილსამყოფელი. იზრდება მთის შუა სარტყელიდან ზედა სარტყელამდე, შერეულსა და წიწვოვან ტყეებში, ასევე დაბურულ ტყეებში.

მდგომარეობა. გვხვდება იშვიათად.

გამრავლება. მრავლდება თესლით, ასევე ვეგეტატიურადაც. ყვავილობს ივნისში, ნაყოფობს ივლისში.

შემცირების მიზეზი. ტყეების გაჩეხვა, ადგილსამყოფელის დარღვევა, უკონტროლო მოპოვება.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენციის - CITES-ის დანართებში (Apendix II). შეტანილია ასევე ბუნების დაცვის მსოფლიო კავშირის (IUCN) მიერ შემუშავებულ საერთაშორისო წითელ ნუსხაში სტატუსით VU – მოწყვლადი.

საქართველოს პასუხისმგებლობა. L – დაბალი.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. ბუნებრივ გარემოში მის მოპოვებაზე კონტროლის დამყარება, ტყეების როგორც მათი ჰაბიტატის შენარჩუნება.

ოჯახი: Orchidaceae
გვარი: Gymnadenia R. Br.
სახეობა: G. conopsea (L.) R. Br.

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი, ბალახოვანი მცენარეა, ტუბერი თათისებრდაყოფილია.

მნიშვნელობა. დეკორატიულია, ამიტომ ხშირად ხვდება ყვავილებით მოვაჭრეთა დახლებზე.

გავრცელება. საქართველოს ყველა რაიონში.

ადგილსამყოფელი. იზრდება მთის ზედა სარტყელიდან ალპურ სარტყელამდე ტენიან მდელოებსა და ველობებზე.

მდგომარეობა. საკმაოდ ფართოდაა გავრცელებული, განსაკუთრბით მაღალ მთაში.

გამრავლება. მრავლდება თესლით, ასევე ვეგეტატიურადაც. ყვავილობს ივნისში, ნაყოფობს ივლისში.

შემცირების მიზეზი. მისი უკონტროლო მოპოვება, სუბალპური მდელოების თიბვა.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენციის - CITES-ის დანართებში (Apendix II). შეტანილია ასევე ბუნების დაცვის მსოფლიო კავშირის (IUCN) მიერ შემუშავებულ საერთაშორისო წითელ ნუსხაში სტატუსით LC – საჭიროებს ზრუნვას.

საქართველოს პასუხისმგებლობა. L – დაბალი.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. უნდა მოხდეს მათი გამრავლება ბოტანიკურ ბაღებში და შემდგომი ინტროდუქცია ბუნებრივ ჰაბიტატებში. მოპოვებაზე საჭიროა კონტროლი.

ოჯახი: Elaeagnaceae
გვარი: Hippophae L.
სახეობა: H. rhamnoides L. – ქაცვი

სასიცოცხლო ფორმა. ბუჩქია, ზოგჯერ 3 მ-მდე სიმაღლის.

მნიშვნელობა. გააჩნია მაგარი, მკვრივი და მძიმე მერქანი, რის გამოც გამოიყენება სადურგლო საქმეში. ნაყოფი გამოიყენება როგორც კუჭ-ნაწლავის დაავადების სამკურნალო საშუალება. ასევე იყენებენ სისხლძარღვთა შევიწროვების დროს.

გავრცელება. გავრცელებულია საქართველოს თითქმის ყველა რაიონში, ზღვის დონიდან 2000 მ-მდე.

მდგომარეობა. მდინარეთა და მის შენაკადთა ხეობებში ქმნის გაუვალ ბუჩქნარს.

გამრავლება. მრავლდება თესლით და ფესვის ამონაყარით. ყვავილობს აპრილ-მაისში; ნაყოფობს ივლის-აგვისტოში.

შემცირების მიზეზი. ნადგურდება სარებისა და ჭიგოებისათვის, სამკურნალო მიზნებისათვის; აგრეთვე ჭალის ტყის შემცირების გამო.

არის თუ არა დაცული. არ არის დაცული; გამოყენებულია ცოცხალ ღობედ.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. უნდა გამოიყოს ნაკრძალი ან აღკვეთილი და დაცულ იქნეს როგორც ძვირფასი სამკურნალო მცენარე.

ოჯახი: Iridaceae
გვარი: Iris L.
სახეობა: I. iberica Hoffm - ქართული ზამბახი

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი ფესურიანი ბალახოვანი მცენარეა.

მნიშვნელობა. დეკორატიულია; გამოიყენება სელექციაში, მნიშველობა აქვს გვარის ფარგლებში ჰიბრიდიზაციის პროცესების შესწავლისათვის.

გავრცელება. აღმ. ამიერკავკასიის ენდემია. გავრცელებულია აღმ. საქართველოში, ქართლში (თბილისისა და რუსთავის მიდამოები, თრიალეთის ქედის აღმოსავლეთის კალთები) მარნეულისა და გარდაბნის რაიონებში. საქართველოს ფარგლებს გარეთ გვხვდება აზერბაიჯანში.

ადგილსამყოფელი. იზრდება ველებზე და მთისწინების ქსეროფილურ მცენარეულობაში, ავშნიან ნახევრადუდაბნოში.

მდგომარეობა. იზრდება ჯგუფებად.

გამრავლება. მრავლდება თესლით და ვეგეტატიურად. ყვავილობს აპრილში.

შემცირების მიზეზი. მასობრივად ნადგურდება მოსახლეობის მიერ. ნადგურდება ასევე საქონლის ძოვებით.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენციის - CITES-ის დანართებში (Apendix II). კულტივირებულია თბილისისა და ბაკურიანის ბოტანიკურ ბაღებში.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. საჭიროა სრული დაცვა, თბილისისა და რუსთავის შემოგარენში საქონლის ძოვების აკრძალვა, შეგროვებაზე ლიცენზიის შემოღება, აღკვეთილის გამოყოფა.

ოჯახი: Orchidaceae
გვარი: Limodorum Boehm.
სახეობა: L. abortivum (L.) Sw.

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი, ბალახოვანი, ფესურიანი მცენარეა, საპროფიტია. ღერო მაღალია, 40-85 სმ სიმაღლის.

მნიშვნელობა. დეკორატიულია.

გავრცელება. საქართველოს ყველა რაიონში.

ადგილსამყოფელი. იზრდება ტყის ქვედა სარტყელის ტყეებსა და ბუჩქნარებში.

მდგომარეობა. გვხვდება მცირე ჯგუფების სახით.

გამრავლება. მრავლდება თესლით, ასევე ვეგეტატიურადაც. ყვავილობს აპრილში, ნაყოფობს ივნისში.

შემცირების მიზეზი. ადგილსამყოფელის დარღვევა.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია  გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენციის - CITES-ის დანართებში (Apendix II). ასევე შეტანილია ბუნების დაცვის მსოფლიო კავშირის (IUCN) მიერ შემუშავებულ საერთაშორისო წითელ ნუსხაში სტატუსით VU – მოწყვლადი.

საქართველოს პასუხისმგებლობა. L – დაბალი.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. მოპოვების გაკონტროლება ბუნებრივ გარემოში. მისი ბუნებრივი ჰაბიტატის დაცვა.

ოჯახი: Orchidaceae
გვარი: Listera R. Br.
სახეობა: L. ovata (L.) R. Br.

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი, ბალახოვანი, ფესურიანი მცენარეა. ღერო მაღალია, 30-60 სმ სიმაღლის.

მიშვნელობა. დეკორატიული მცენარეა.

გავრცელებული. აფხაზეთი, რაჭა-ლეჩხუმი, სამეგრელო, იმერეთი, გურია, აჭარა, ქართლი, კახეთი, თრიალეთი, მესხეთი.

ადგილსამყოფელი. იზრდება მთის ქვედა სარტყელამდე ტენიან მდელოებზე, შერეული ტყეების ველობებსა და ბუჩქნარებში.

მდგომარეობა. საკმაოდ ფართოდაა გავრცელებული, განსაკუთრბით მდელოებზე.

გამრავლება. მრავლდება თესლით, ასევე ტუბერებითაც. ყვავილობს მაისში, ნაყოფობს აგვისტოში.

შემცირების მიზეზი. ექსტენსიური ძოვება, ბუნებაში მცენარეთა უკონტროლო მოპოვება.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენციის - CITES-ის დანართებში (Apendix II). აგრეთვე შეტანილია ბუნების დაცვის მსოფლიო კავშირის (IUCN) მიერ შემუშავებულ საერთაშორისო წითელ ნუსხაში სტატუსით VU – მოწყვლადი.

საქართველოს პასუხისმგებლობა. L – დაბალი.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. საჭიროა მათი გავრცელების ადგილების აღკვეთილად გამოცხადება, ასევე თესლის ბანკის შექმნა.

ოჯახი: Orchidaceae
გვარი: Orchis L.
სახეობა: O. coriophora L.

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი, ბალახოვანი მცენარეა, ტუბერი ბურთისებრია ან მოგრძო. ღერო 15-50 სმ სიმაღლის.

მნიშვნელობა. აღნიშნული გვარის ყველა წარმომადგენლის გამხმარი ტუბერები „სალეპის“ სახელწოდებით, გამოიყენება მედიცინაში. იგი შეიცავს სახამებელს, ცილოვან ნივთიერებებსა და შაქარს. გამოიყენება კუჭ-ნაწლავის დაავადებების სამკურნაოდ. გარდა ამისა მცენარე დეკორატიულია.

გავრცელება. აფხაზეთი, იმერეთი, აჭარა, შიდა ქართლი, თრიალეთი, ქვემო ქართლი.

ადგილსამყფელი. იზრდება მთის შუა სარტყელამდე, ტენიან მდელოებსა და ბუჩქნარებში.

მდგომარეობა. გვხვდება იშვიათად.

გამრავლება. მრავლდება თესლით, ასევე ვეგეტატიურადაც. ყვავილობს მაისში, ნაყოფობს ივნისში.

შემცირების მიზეზი. მცენარის ინტენსიური მოპოვება.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენციის - CITES-ის დანართებში (Apendix II). აგრეთვე შეტანილია ბუნების დაცვის მსოფლიო კავშირის (IUCN) მიერ შემუშავებულ საერთაშორისო წითელ ნუსხაში სტატუსით VU – მოწყვლადი.

საქართველოს პასუხისმგებლობა. M – საშუალო.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. მცენარის მოპოვებაზე კონტროლის დამყარება, მეურნეობების შექმნა სადაც მოყვანილი მცენარეები გამოყენებული იქნება, როგორც სამკურნალო, ასევე დეკორატიული მიზნებისათვის.

ოჯახი: Orchidaceae
გვარი: Orchis L.
სახეობა: O. mascula (L.) L.

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი, ბალახოვანი მცენარეა, ტუბერი ფართო-ოვალურია ან სფერული.

მნიშვნელობა. დეკორატიული მცენარეა, ამის გამო მას ხშირად აგროვებენ ყვავილების ბაზარზე გაყიდვის მიზნით. ასევე აღნიშნული გვარის ყველა წარმომადგენლის გამხმარი ტუბერები „სალეპის“ სახელწოდებით გამოიყენება მედიცინაში. იგი შეიცავს სახამებელს, ცილოვან ნივთიერებებსა და შაქარს. გამოიყენება კუჭ-ნაწლავის დაავადებების სამკურნაოდ.

გავრცელება. საქართველოს ყველა რაიონში.

ადგილსამყოფელი. იზრდება ტყის შუა სარტყლამდე ბუჩქნარებში, ტყის პირებსა და მდელოებზე.

მდგომარეობა. საკმაოდ ფართოდაა გავრცელებული, განსაკუთრებით ტყის სარტყელში, როგორც ერთეული, ასევე ჯგუფების სახით.

გამრავლება. მრავლდება თესლით, ასევე ვეგეტატიურადაც. ყვავილობს და ნაყოფობს მაისში.

შემცირების მიზეზი. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში საკმაოდ ფართო გავრცელება აქვს, მცენარის ინტენსიური მოპოვება უარყოფით გავლენას ახდენს მის რიცხოვნობაზე.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენციის - CITES-ის დანართებში (Apendix II). შესულია აგრეთვე ბუნების დაცვის მსოფლიო კავშირის (IUCN) მიერ შემუშავებულ საერთაშორისო წითელ ნუსხაში სტატუსით NT – გადაშენების საფრთხესთან ახლოს მყოფი.

საქართველოს პასუხისმგებლობა. H - მაღალი.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. მცენარის მოპოვებაზე კონტროლის დამყარება, მეურნეობების შექმნა სადაც მოყვანილი მცენარეები გამოყენებული იქნება, როგორც სამკურნალო, ასევე დეკორატიული მიზნებისათვის. საჭიროა თესლის მოპოვება და შენახვა თესლის ბანკებში.

ოჯახი: Orchidaceae
გვარი: Orchis L.
სახეობა: O. militaris L.

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი, ბალახოვანი მცენარეა, ტუბერი კვერცხისებრია ან სფერული. ღერო 20-50 სმ სიმაღლის.

მნიშვნელობა. დეკორატიული მცენარეა, ამის გამო მას ხშირად აგროვებენ ყვავილების ბაზარზე გაყიდვის მიზნით. ასევე აღნიშნული გვარის ყველა წარმომადგენლის გამხმარი ტუბერები „სალეპის“ სახელწოდებით გამოიყენება მედიცინაში. იგი შეიცავს სახამებელს, ცილოვან ნივთიერებებსა და შაქარს. გამოიყენება კუჭ-ნაწლავის დაავადებათა სამკურნალოდ.

გავრცელება. აღნიშნულია საქართველოსათვის.

ადგილსამყოფელი. იზრდება მთის შუა სარტყლამდე ტყეებში, ტენიან მდელოებსა და ტყის პირებში.

მდგომარეობა. გვხვდება იშვიათად, როგორც ერთეული, ასევე მცირე ჯგუფების სახით.

გამრავლება. მრავლდება თესლით, ასევე ვეგეტატიურადაც. ყვავილობს მაისში, ნაყოფობს ივნისში.

შემცირების მიზეზი. ჰაბიტატის რღვევა (ტყის გაჩეხვა, ძოვება, გარემოს დაბინძურება და ა.შ.), უკონტროლო მოპოვება.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენციის - CITES-ის დანართებში (Apendix II). აგრეთვე შეტანილია ბუნების დაცვის მსოფლიო კავშირის (IUCN) მიერ შემუშავებულ საერთაშორისო წითელ ნუსხაში სტატუსით VU – მოწყვლადი.

საქართველოს პასუხისმგებლობა. H - მაღალი.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. მცენარის მოპოვებაზე კონტროლის დამყარება, მეურნეობების შექმნა სადაც მოყვანილი მცენარეები გამოყენებული იქნება, როგორც სამკურნალო, ასევა დეკორატიული მიზნებისათვის, ასევე თესლის მოპოვება და შენახვა თესლის ბანკებში, რაც მომავალში მათი გენოფონდის შენარჩუნების საშუალებას მოგვცემს.

ოჯახი: Anacardiaceae
გვარი: Pistacia Fish. et Mey.
სახეობა: Pistacia mutica Fish. et Mey. – საკმლის ხე, საღსაღაჯი

სასიცოცხლო ფორმა. 5-10 მ-მდე სიმაღლის ხეა.

მნიშვნელობა. ახასიათებს მკვრივი,მძიმე მერქანი, რომელიც კარგად პრიალდება და გამოიყენება სახარატო საქმეში. მისი ქერქი და მერქანი დიდი რაოდენობით შეიცავს კუპრს. დეკორატიული მცენარეა, აქვს ლამაზი, მუქი მწვანე ფოთლები. მნიშვნელოვანია ფლორის ისტორიის შესწავლისათვის.

გავრცელება. გავრცელებულია აღმ. საქართველოში. საქართველოს გარეთ – ხმელთაშუაზღვეთში, მც. აზიაში, აღმ. ანატოლიასა და ირანში.

ადგილსამყოფელი. იზრდება მშრალ ველებზე, მდინარეთა სანაპიროების გასწვრივ, ოდნავ დამლაშებულ ადგილებზე.

მდგომარეობა. არიდული მეჩხერი ტყეების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კომპონენტია, გვხვდება ერთეულადაც.

გამრავლება. მრავლდება თესლით. ყვავილობს აპრილ - მაისში; ნაყოფობს ივლის - აგვისტოში,ისხამს წითელ ნაყოფს.

შემცირების მიზეზი. უკონტროლო ჭრა.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია 2005 წელს შემუშავებულ საქართველოს წითელ ნუსხაში სტატუსით VU - მოწყვლადი. დაცულია შირაქში – ვაშლოვანის ეროვნული პარკის ტერიტორიაზე.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. საჭიროა აღკვეთილის გამოყოფა სამშვილდის მიდამოებში.

ოჯახი: Orchidaceae
გვარი: Platanthera Rich.
სახეობა: P. chlorantha – (Cust.) Reichenb.

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი, ბალახოვანი მცენარეა, ტუბერი მთლიანია.

მნიშვნელობა. სამკურნალოა, ტუბერები გამოიყენება მედიცინაში, რაც ცნობილია „სალეპის“ სახელწოდებით.

გავრცელება. საქართველოს ყველა რაიონში.

ადგილსამყოფელი. იზრდება მთის ქვედა სარტყელიდან  შუა სარტყელამდე უფრო იშვიათად დაბლობის ტყეებში (ხშირად წიფლნარებში), ბუჩქნარებსა და ველობებზე.

მდგომარეობა. ხასიათდება ფართო გავრცელებით, თუმცა ახასიათებს ჰაბიტატისადმი ზემგრძნობელობა.

გამრავლება. მრავლდება თესლით, ასევე ვეგეტატიურადაც. ყვავილობს მაისში, ნაყოფობს აგვისტოში.

შემცირების მიზეზი. ჰაბიტატის დარღვევა (ტყის გაჩეხვა, ძოვება, გარემოს დაბინძურება და ა.შ.), უკონტროლო მოპოვება.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენციის - CITES-ის დანართებში (Apendix II). შეტანილია ასევე ბუნების დაცვის მსოფლიო კავშირის (IUCN) მიერ შემუშავებულ საერთაშორისო წითელ ნუსხაში სტატუსით LC – საჭიროებს ზრუნვას.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. მცენარის მოპოვებაზე კონტროლის დამყარება, ასევე თესლის მოპოვება და შენახვა თესლის ბანკებში, რაც მომავალში მათი გენოფონდის შენარჩუნების საშუალებას მოგვცემს.

ოჯახი: Punicaceae
გვარი: Punica L. 
სახეობა: P. granatum L. – ბროწეული

სასიცოცხლო ფორმა. ეკლიანი ბუჩქია.

მნიშვნელობა. რელიქტური მცენარეა. ნაყოფი გამოიყენება საკვებად. სამკურნალო, მთრიმლავი, საღებავი და დეკორატიული მცენარეა.

გავრცელება. ველურად გვხვდება აღმ. საქართველოში, შირაქ-ელდარში, ალაზნის ველზე, სიღნაღის გორაკებზე, აგრეთვე დას. საქართველოს ვაკის ბუჩქნარებში. საქართველოს გარეთ გავრცელებულია – აზერბაიჯანში, დაღესტანში, წინა აზიაში.

ადგილსამყოფელი. იზრდება მთის ქვედა სარტყელში, მდინარეთა ხეობებში, მშრალ ფერდობებზე.

მდგომარეობა. გვხვდება მცირე დაჯგუფებების სახით.

გამრავლება. მრავლდება თესლით და ვეგეტატიურად (ფესვის ამონაყარით). ყვავილობს მაის-აგვისტოში; ნაყოფობს სექტემბერში.

შემცირების მიზეზი. ნადგურდება ტერიტორიების სამეუნეო ათვისების გამო.

არის თუ არა დაცული. უძველესი დროიდან კულტივირებულია საქართველოში.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. აუცილებელია აღკვეთილების გამოყოფა, განსაკუთრებით – შირაქსა და ელდარის დაბლობზე.

ოჯახი: Fagaceae
გვარი: Quercus L.
სახეობა: Q. macranthera Fisch. & Mey. - მაღალი მთის მუხა

სასიცოცხლო ფორმა. 15-25 მ სიმაღლის ხეა.

მნიშვნელობა. წინა აზია-კავკასიის უძველესი სახეობაა, მნიშვნელოვანია ფლორის ისტორიის შესწავლისათვის. მაღალხარისხოვანი მერქნის მქონე, გვალვა და ყინვა გამძლე მცენარეა.

გავრცელება. გვხვდბა საქართველოს თითქმის ყველა მაღალმთიან რაიონში. საქართველოს გარეთ - მცირე აზია, კავკასია, აღმ. ანატოლია, ჩრდ. ირანი.

ადგილსამყოფელი. იზრდება ტყის შუა და ზედა სარტყლებში. ზღვის დონიდან 900-2400 მ-მდე, მეტწილად მშრალ სამხრეთ ფერდობებზე, სადაც ქმნის მეჩხერ პარკის ტიპის ტყეს პანტის, ცირცელის, არყის, მაღალი მთის ნეკერჩხლის მონაწილეობით.

მდგომარეობა. გხვდება წმინდა (იშვიათად) ან შერეული კორომების სახით და ერთეულებადაც.

გამრავლება. მრავლდება თესლით და ვეგეტატიურად (ამონაყარით). ყვავილობს მაისში; ნაყოფობს სექტემბერ - ნოემბერში.

შემცირების მიზეზი. მთის ზედა სარტყლის ტყეების გაჩეხვა, რის შედეგადაც მუხის ეს სახეობა ბევრგან ერთეული ხეების სახითაა შემორჩენილი; ძოვება, ადგილსამყოფელის პირობების დარღვევა.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია 2005 წელს შემუშავებულ საქართველოს წითელ ნუსხაში სტატუსით VU - მოწყვლადი.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. აიკრძალოს მასობრივი ჭრა და მის გავრცელების ადგილებში ინტენსიური ძოვება. შემორჩენილი რამდენიმე კორომი გამოიყოს აღკვეთილად.

ოჯახი: Fagaceae
გვარი: Quercus L.
სახეობა: Q. pedunculiflora C. Koch. – ჭალის მუხა.

სასიცოცხლო ფორმა. 30 მ-მდე სიმაღლის ხეა.

მნიშვნელობა. მესამეული პერიოდის რელიქტური სახეობაა, მნიშვნელოვანია ფლორის ისტორიის შესწავლისათვის, აგრეთვე როგორც მაღალხარისხოვანი მერქნის მქონე და დეკორატიული მცენარე.

გავრცელება. გვხვდება აღმ. საქართველოში უმთავრესად მდინარეების: მტკვრის, არაგვის, ივრის, ალაზნისა და მათი შენაკადების ხეობებში. საქართველოს გარეთ – აღმოსავლეთ ხმელთაშუაზღვეთი, მცირე აზია, კავკასია.

ადგილსამყოფელი. გვხვდება დაბლობებსა და მდინარეთა ნაპირებზე.

მდგომარეობა. დაბლობებსა და მდინარეთა ნაპირებზე ქმნის კორომებს, რომელთა ფართობი გამუდმებით მცირდება, რის შედეგადაც ეს მცენარე ბევრგან მხოლოდ ერთეული ხეების სახითღაა შემორჩენილი.

გამრავლება. მრავლდება თესლით და ვეგეტატიურად (ამონაყარით). ყვავილობს მაისში; ნაყოფობს სექტემბერ - ნოემბერში.

შემცირების მიზეზი. დაბლობისა და ჭალის ტყეების ტერიტორიის ინტენსიური სამეურნეო ათვისება; საქონლის ძოვება; ადგილსამყოფელის დარღვევა.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია 2005 წელს შემუშავებულ საქართველოს წითელ ნუსხაში სტატუსით VU - მოწყვლადი. დაცულია ლაგოდეხის ეროვნულ პარკსა და ჭიაურის აღკვეთილში.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. უნდა აიკრძალოს მისი მასობრივი ჭრა და ჭალის ტყის შემორჩენილი რამოდენიმე კორომი გამოიყოს აღკვეთილად.

ოჯახი: Compositae
გვარი: Senecio L.
სახეობა: S. rombifolius (Willd.) Sch. Bip. – ხარისშუბლა

სასიცოცხლო ფორმა. მრავალწლოვანი ბალახოვანი მცენარეა.

მნიშვნელობა. მესამეული პერიოდის რელიქტი და კავკასიის ენდემია, ძვირფასი სამკურნალო მცენარეა.

გავრცელება. საქართველოს თითქმის ყველა რაიონში.

ადგილსამყოფელი. იზრდება მთის შუა და სუბალპურ სარტყელში ტყის პირებზე, მდელოებსა და მაღალბალახეულობაში.

მდგომარეობა. ქმნის დიდ მასივბს სუბალპურ ტყეებსა და ტყის პირებზე.

გამრავლება. მრავლდება თესლითა და ვეგეტატიურად. ყვავილობს მაისში, ნაყოფობს ივნისში.

შემცირების მიზეზი. ამზადებენ სამკურნალო მიზნებისათვის.

არის თუ არა დაცული. არ არის.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. უნდა შემცირდეს ამ მცენარის გამოყენება სამკურნალო მიზნით და გამოიყოს დაცული ტერიტორიები არეალის რამდენიმე ადგილას; საჭიროა მისი კულტივირება.

ოჯახი: Staphyleaceae
გვარი: Staphylea L.
სახეობა: S. pinnata L. - ჯონჯოლი

სასიცოცხლო ფორმა. დაბალი ხე ან ბუჩქია.

მნიშვნელობა. ერთერთი იშვიათი რელიქტური სახეობაა, საყურადღებოა როგორც საკვები, დეკორატიული, სამკურნალო და თაფლოვანი მცენარე. მნიშვნელობა აქვს ფლორის ისტორიის შესწავლისათვის.

გავრცელება. უმთავრესად გავრცელებულია დას. და აღმ. საქართველოს მთების შუა და ვაკის ტყეებში; საქართველოს გარეთ – დას. იმიერკავკასია, უკრაინა, ცენტრალური ევროპა, ხმელთაშუაზღვეთი, მცირე აზია.

ადგილსამყოფელი. იზრდება ფართოფოთლოვან ტყეებში, მეტწილად მუხნარ-რცხილნარში, ჭალის ტყეებში. ზოგჯერ ქმნის ქვეტყეს.

მდგომარეობა. გვხვდება ერთეულებად და პატარა ჯგუფებად ტყეებში;

გამრავლება. მრავლდება თესლით და ვეგეტატიურად. ყვავილობს აპრილ-მაისში; ნაყოფობს ივლის-აგვისტოში.

შემცირების მიზეზი. უკონტროლო ჭრა, მისი ყვავილედის უკონტროლო შეგროვება სამწნილედ.

არის თუ არა დაცული. არ არის. გვხვდება ბოტანიკურ ბაღებში, როგორც დეკორატიული მცენარე.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. საჭიროა აღიკვეთოს ჭრა და დაწესდეს კონტროლი პოპულაციის რიცხოვნობაზე, მისი რომელიმე შემორჩენილი კორომი გამოცხადდეს აღკვეთილად. ფართოდ იქნას კულტივირებული, როგორც საკვები, დეკორატიული, სამკურნალო და თაფლოვანი მცენარე.

ოჯახი: Staphyleaceae
გვარი: Staphylea L.
სახეობა: S. pinnata L. - ჯონჯოლი

სასიცოცხლო ფორმა. დაბალი ხე ან ბუჩქია.

მნიშვნელობა. ერთ-ერთი იშვიათი რელიქტური სახეობაა, საყურადღებოა როგორც საკვები, დეკორატიული, სამკურნალო და თაფლოვანი მცენარე. მნიშვნელობა აქვს ფლორის ისტორიის შესწავლისათვის.

გავრცელება. უმთავრესად გავრცელებულია დას. და აღმ. საქართველოს მთების შუა და ვაკის ტყეებში; საქართველოს გარეთ – დას. იმიერკავკასია, უკრაინა, ცენტრალური ევროპა, ხმელთაშუაზღვეთი, მცირე აზია.

ადგილსამყოფელი. იზრდება ფართოფოთლოვან ტყეებში, მეტწილად მუხნარ-რცხილნარში, ჭალის ტყეებში. ზოგჯერ  ქმნის ქვეტყეს.

მდგომარეობა. გვხვდება ერთეულებად და პატარა ჯგუფებად ტყეებში.

გამრავლება. მარავლდება თესლით და ვეგეტატიურად. ყვავილობს აპრილში-მაისში; ნაყოფობს ივლის-აგვისტოში.

შემცირების მიზეზი. უკონტროლო ჭრა, მისი ყვავილედის უკონტროლო შეგროვება სამწნილედ.

არის თუ არა დაცული. არ არის დაცული. გვხვდება ბოტანიკურ ბაღებში, როგორც დეკორატიული მცენარე.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. საჭიროა აღიკვეთოს ჭრა და დაწესდეს კონტროლი პოპულაციის რიცხოვნობაზე, მისი რომელიმე შემორჩენილი კორომი გამოცხადდეს აღკვეთილად. ფართოდ იქნას კულტივირებული, როგორც საკვები, დეკორატიული, სამკურნალო და თაფლოვანი მცენარე.

ოჯახი: Taxaceae
გვარი: Taxus L.
სახეობა: T. baccata L. – უთხოვარი

სასიცოცხლო ფორმა. 20 – 25 მ (ზოგჯერ 30 მ) სიმაღლის მარადმწვანე ხეა.

მნიშვნელობა. მესამეული პერიოდის რელიქტური სახეობაა. მნიშვნელოვანია ფლორის ისტორიის შესწავლისათვის, აგრეთვე როგორც მაღალხარისხოვანი, მაგარმერქნიანი და კარგი დეკორატიული მცენარე.

გავრცელება. გვხვდება საქართველოს თითქმის ყველა ტყიან რაიონში. საქართველოს გარეთ – ცენტრალური ევროპა, ხმელთაშუაზღვეთი, მცირე აზია, ყირიმი, კავკასია.

ადგილსამყოფელი. იზრდება დაჩრდილულ ტენიან ადგილებში, უმთავრესად წიფლნარებში, ზღვის დონიდან 1500-1800 მ სიმაღლემდე.

მდგომარეობა. გვხვდება სპორადულად პატარ-პატარა ჯგუფების ან ერთული ხეების სახით. ზოგან ქმნის დამოუკიდებელ კორომებს. მათგან აღსანიშნავია ბაწარას ხეობაში (კახეთში) შემორჩენილი კორომი, რომელსაც 800 ჰ-მდე ფართობი უკავია, მტირალასა და ნამწვავის ხევის უთხოვრიანები აჭარაში.

გამრავლება. მრავლდება თესლით, თესლსს იძლევა ძალიან გვიან 20-30, ხოლო შედარებით დაბურულ ტყეში 70-120 წლიდან. აღმონაცენის განვითარება და საერთოდ მცენარის ზრდა ძალიან ნელა მიმდინარეობს. ყვავილობს მარტში, ნაყოფობს მაისში.

შემცირების მიზეზი. მასობრივი ჭრა, ქერქის დამზადება, ადგილსამყოფელის პირობების დარღვევა, რაც ხელს უშლის თესლით განახლებას.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენციის - CITES-ის დანართებში (Apendix II). ასევე შეტანილია 2005 წელს შემუშავებულ საქართველოს წითელ ნუსხაში სტატუსით VU - მოწყვლადი. დაცულია სახელმწიფო ნაკრძალებსა და აღკვეთილებში.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. უნდა აიკრძალოს უთხოვარის ჭრა. საჭიროა მისი, როგორც დეკორატიული და თაფლოვანი მცენარის უფრო ფართოდ შეტანა კულტურაში და ყველა სხვა უთხოვრიანის აღკვეთილად გამოცხადება.

ოჯახი: Ulmaceae
გვარი: Ulmus L.
სახეობა: U. glabra Huds. – შიშველი თელადუმა

სასიცოცხლო ფორმა. მაღალი, 40-45 მ სიმაღლის ხეა.

მნიშვნელობა. ძვირფასმერქნიანი, დეკორატიული მცენარეა, გამოიყენება ქუჩებისა და პარკების გასამწვანებლად

გავრცელება. გავრცელებულია თითქმის მთელ საქართველოში; საქართველოს გარეთ – აზერბაიჯანში, სომხეთში, შუა და ჩრდ. ევროპაში, ხმელთაშუაზღვეთსა და მცირე აზიაში.

ადგილსამყოფელი. იზრდება მთის შუა სარტყელში, ზღვის დონიდან 1500 მ-მდე. გვხვდება ფართოფოთლოვან ტყეებში ტენიან ადგილებში.

მდგომარეობა. გვხვდება ერთეულებად და პატარა ჯგუფებად; თითქმის ყველგან დაავადებულია სოკოთი.

გამრავლება. მრავლდება თესლით. ყვავილობს მარტ-აპრილში; ნაყოფობს სექტემბერში.

შემცირების მიზეზი. უკონტროლო ჭრა, ნადგურდება სოკოვანი დაავადებისგან.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია 2005 წელს შემუშავებულ საქართველოს წითელ ნუსხაში სტატუსით VU - მოწყვლადი.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. საჭიროა აღიკვეთოს ჭრა; აუცილებელია სოკოვან დაავადებათა პროფილაქტიკა და მკურნალობა.

ოჯახი: Ulmaceae
გვარი: Ulmus L.
სახეობა: U. minor Mill. – პატარა თელადუმა

სასიცოცხლო ფორმა. მაღალი 25-30 მ სიმაღლის ხეა. ცოცხლობს 300 წლამდე.

მნიშვნელობა. დეკორატიული მცენარეა, ფართოდ გამოიყენება მინდორსაცავი ზოლების გასაშენებლად და საპარკო მეურნეობაში. აქვს ძვირფასი მერქანი.

გავრცელება. გავრცელებულია საქართველოში; საქართველოს გარეთ – ცენტრალურ და ჩრდ. ევროპაში, ხმელთაშუაზღვეთსა და მცირე აზიაში, აზერბაიჯანში, სომხეთში.

ადგილსამყოფელი. იზრდება მუხნარებში, მშრალ აგილებში, ტყის პირას, აგრეთვე ჭალების ტერასებზე, ზვღის დონიდან 800 მ-მდე.

მდგომარეობა. თითქმის ყველგან დაავადებულია სოკოთი.

გამრავლება. მრავლდება თესლით ფესვის ამონაყარით. ყვავილობს მარტ-აპრილში, ნაყოფობს აგვისტო-ოქტომბერში.

შემცირების მიზეზი. უკონტროლო ჭრა, სოკოვანი დაავადებანი.

არის თუ არა დაცული. შეტანილია 2005 წელს შემუშავებულ საქართველოს წითელ ნუსხაში სტატუსით VU - მოწყვლადი.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. აუცილებელია სოკოვან დაავადებათა პროფილაქტიკა და მკურნალობა.

ოჯახი: Ulmaceae

გვარი: Ulmus L. 
სახეობა: U. suberosa Moench. – კორპის თელა

სასიცოცხლო ფორმა. 15 მ-მდე სიმაღლის ხე, იშვიათად ბუჩქი.

მნიშვნელობა. მთისწინა კალთებისა და ვაკის ტყეების შემადგენელი სახეობაა, დეკორატიული მცენარეა, გამოიყენება მშრალი ადგილების გასამწვანებლად.

გავრცელება. საქართველოში თითქმის ყველა რაიონში გვხვდება, საქართველოს გარეთ – ცენტრალური ევროპა, ხმელთაშუაზღვეთი, კავკასია, მცირე აზია და ირანი.

ადგილსამყოფელი. იზრდება მშრალ, ქვიან ადგილებში, ჩვეულებრივ ნათელ ტყეებში, საკმლის ხესთან, ბერყენასთან და სხვებთან ერთად, 600-1000 მ-მდე ზღვის დონიდან.

მდგომარეობა. თითქმის ყველგან დაავადებულია სოკოთი.

გამრავლება. მრავლდება თესლით. ყვავილობს მარტ - აპრილში; ნაყოფობს სექტემბერში.

შემცირების მიზეზი. იღუპება სოკოვანი დაავადებებისაგან, მცირდება ადგილსამყოფელის დარღვევის გამო.

არის თუ არა დაცული. არ არის დაცული.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. აუცილებელია სოკოვან დაავადებათა პროფილაქტიკა და მკურნალობა.

ოჯახი: Vitaceae
გვარი: Vitis L.
სახეობა: V. silvestris Gmel. – უსურვაზი

სასიცოცხლო ფორმა. მცოცავი მხვიარა ბუჩქია.

მნიშვნელობა. ველური ვაზის ერთ-ერთი იშვიათი სახეობაა, რომლიდანაც გამოყვანილი კულტრული ვაზის მრავალი ჯიში.

გავრცელება. გვხვდბა საქართველოს თითქმის ყველა ტყიან რაიონში. საქართველოს გარეთ – ევროპა, მცირე აზია, ირანი, ცენტრალური აზია.

ადგილსამყოფელი. იზრდება ტყეებში, უმთვრესად ვაკისა და მდინარისპირა ჭალის ტყეებში, ზღვის დონიდან 1400-1500 მ სიმაღლეზე.

მდგომარეობა. გვხვდება სპორადულად. რიცხობრივად თანდათან მცირდება.

გამრავლება. მრავლდება თესლით და ვეგეტატიურად. ყვავილობს მაისში; ნაყოფობს სექტემბერში.

შემცირების მიზეზი. დაბლობისა და მდინარისპირა ტყეების ტერიტორიის სამეურნეო ათვისება; იმ ხეების ჭრა რომლებზედაც ეხვევა ვაზი.

არის თუ არა დაცული. დაცულია ნაკრძალებსა და აღკვეთილებში.

დაცვის აუცილებელი ღონისძიებები. საჭიროა ჭალის ტყეებში ყველგან აიკრძალოს იმ ხეების ჭრა, რომელზედაც შემოხვეულია უსურვაზი.

ინფორმაციის წყარო: BP, BTC, ნაკრესი, Save the Children, SPC